Ken Arok, tina Ningali Bitis....

Ngaran Ken Arok kacatet dina sajarah Nusantara. Nya inyana nu ngadegkeun karajaan Tumapel, atawa nu leuwih sohorna Singasari, di wewengkon Jawa Timur. Nu narik tina carita Ken Arok, kahiji dumeh lain turunan raja. Kadua, inyana ngagelarkeun rundayan raja-raja di Jawa.

Dina salah sahiji pararaton (carita buhun samodel dongeng atawa pantun) aya carita ngeunaan Ken Arok. Cenah Ken Arok teh titisan dewa, kameumeut Batara Brahma. Padahal indung bapana ukur jelema cacah. Keur orok Ken Arok kungsi dipiceun ku indungna di kuburan. Kapanggih ku hiji tukang babadog. Majar teh ti kajauhan ngagebur cahaya kaluar tina awakna. Ku sabab kitu orok teh dirawatan dikukut, diaku anak.

Beuki gede - beuki gede kalakuan Ken Arok teh minculak. Salian ti bengal, oge geus resep kana maen (judi). Nepi ka munding nu kuduna dianteurkeun ka nu bogana, dipake maen nepi ka elehna. Balukar tina eta kajadian inyana diusir ku bapa kukutna. Tapi teu lila aya deui nu ngarawatan, Bango Samparan kaceluk jalma pamaenan. Ku Bango Samparan dipikanyaah lantaran dianggap mawa mawat, cenah unggal maen mawa Ken Arok sok meunang wae.

Nincak dewasa Ken Arok beuki baragajul. Meureun jadi “preman” mun ayeuna mah. Salian ti wanian jeung jago gelut, inyana oge kawentar tukang bobok - tukang tarok - tukang mukakeun anerok. Unggal tempat nu didatangan ku inyana pasti jadi teu aman. Nu dirampog tea, nu diganggu awewena tea, jeung rupa-rupa polah teu eucreugna. Ku kituna salawasna inyana jadi buronan. Tapi teu bisa katewak, puguh bisaan ngilesna jeung buni nyumputna.

Kocap aya hiji brahmana (ahli agama) anu diutus ku Bhatara Brahma pikeun neangan Ken Arok. Caritana sanggeus patepung, Ken arok dibawa ku eta brahmana ditepungkeun jeung gegeden Tumapel nyaeta Akuwu (bupati) Tunggul Ametung. Ningali nu datang teh hiji brahmana, sok komo bari ngakukeun yen Ken Arok teh anak angkatna, Tunggul Ametung nampa katitipan Ken arok. Nya Ken Arok diangkat jadi ponggawa di Tumapel.

Ari Tunggul Ametung gaduh garwa, geulis pisan jeung ngora keneh, namina Ken Dedes. Puguh we Ken Arok barang ningali nu mencrang kitu kahudang deui tabeat gorengna. Sok komo barang dina hiji waktu, basa Ken Dedes turun tina kareta kancana, sinjangna nyingkab nepi ka bitis jeung pingpingna katembong ku Ken Arok. Ken Arok beuki kapati-pati. Nyosok jero mikabogoh garwa dunungan.

Ku Ken Arok dicaritakeun eta titingalianana teh ka brahmana tea. Ari ceuk brahmana, “Eta wanita nu tembong ‘rusiahna’ cirining wanita nareswari, sing saha wae lalaki nu bisa ngawin inyana, bakal jadi raja agung“. Ngadenge kitu beuki komo Ken Arok asa dihatean. Timbul napsuna hayang ngapimilik Ken Dedes. Malah make jeung ngalamun hayang jadi raja sagala. Kolenyayna bitis nu geulis, jeung agrengna karaton teu weleh ngalangkang dina lamunanana. Dipapantes diwawas, bagja temen nyandingkeun nu geulis dina singgasana karajaan.

Nya inyana gilig rek ngarebut Ken Dedes ti salakina. Carana taya deui iwal ti kudu mateni Tunggul Ametung. Sabab eta nu dianggap jalan keur naratas ka hareupna. Ken Arok menta bongbolongan ka Bango Samparan. Ku Bango Samparan dituduhkeun sina nepungan Empu Gandring, panday tukang nyieunan keris nu geus kawentar. Caritana Ken Arok nepungan Empu Gandring, sarta menta dipangnyieunkeun keris. Empu Gandring nyanggupan ngan waktuna rada lila.

Mangbulan-bulan Ken Arok nungguan keris. Tapi ahirna teu sabar. Kawasna bitis nu geulis kokolenyayan bae dina kongkolak panonna. Dina hiji poe inyana nepungan Empu Gandring. Barang ningali keris can jadi, bari ceuk Empu Gandring teh lila keneh, nyel we ambek. Teu antaparah keris nu can anggeus teh direbut, sarta ditubleskeun ka Empu Gandring, nepi ka eta empu teh tiwas sapada harita. “He Arok, jaga anak-incu maneh nepi ka tujuh turunan bakal paeh ku keris eta…” ceuk Empu Gandring memeh ngaleupaskeun nyawana.

Gancangna carita eta keris teh ku Ken Arok dibawa balik. Tapi tuluy dibikeun ka sobatna , ngaranna Kebo Hijo. Ari Kebo Hijo teh jelema tukang agul jeung resep pamer. Eta keris teh ditembong-tembong ka batur, nepi ka balarea nyaho Kebo Hijo boga keris can anggeus. Ari sihoreng eta teh akal Ken Arok. Dina waktu nu geus meunang ngijir, keris teh dipaling deui ku inyana, sarta dipake nelasan Tunggul Ametung. Cul we keris teh nanceb dina awak Tunggul Ametung. Puguh jalma-jalma teh moal neang jurig teu kadeuleu. Kabeh nyangka Kebo Hijo nu boga dosa. Atuh Kebo Hijo diraponan, disiksa nepi ka ditandasana.

Satutasna Tunggul Ametung tiwas, tangtu wae Ken Arok bungah ngarasa geus boga jalan. Dijurung ku kawani jeung pangalaman jawarana, manehna ngaku-ngaku jadi akuwu ngaganti Tunggul Ametung. Euweuh nu wani ngahalangan sumawonna ngalawan. Ari Ken Dedes nu jadi inceranana tea, daek teu daek kapaksa jadi pamajikanana. Ken Arok tinekanan kahayangna…

Harita Tumapel teh kaasup wewengkon karajaan Daha, nu jadi rajana Kertajaya. Ken Arok lalamunan hayang jadi raja tea. Carana tangtu wae kudu ngarebut kakawasaan raja Daha. Kabeneran harita teh raja Kertajaya keur bendeng jeung para brahmana. Balukarna para brahmana lalumpatan ka Tumapel ngabalad ka Ken Arok. Kakuatan Ken Arok beuki lila beuki nambahan. Nya antukna manehna dijenengkeun raja di Tumapel, jujuluk Rajasa Sang Amurwabhumi. Sanggeus ngarasa kuat, Tumapel nyerang ka Daha. Dasar keur hade milik, Ken Arok meunang perangna, Daha taluk. Ayeuna tibalik, Tumapel anu ngawasa Daha.

Ahirna cita-cita Ken Arok kabeh tinekanan. Nu geulis Ken Dedes geus jadi pamajikanana. Atuh Tumapel jeung Daha geus aya dina dampal kakawasaanana. Laksana nyandingkeun nu geulis dina singgasana karajaan teh. Salian ti ngawin Ken Dedes, Ken Arok boga deui pamajikan ngaranna Ken Umang. Ti Ken Dedes boga anak opat, ti Ken Umang oge sarua opat. Harita basa manehna anyaran ka Tumapel, Ken Dedes teh keur kakandungan. Jadi Ken Arok teh boga anak tere ti Ken Dedes, budak lalaki ngaranna Anusapati.

Dihin pinasti ajal pinanggih, takdir teu bisa dipungkir, kawasna supata Empu Gandring waktu rek tiwasna teurak ka Ken Arok. Ceuk dina carita, Ken Arok tiwas ku jalma titahan Anusapati, ditubles ku keris jieunan Empu Gandring. Lila ti harita, Anusapati oge tiwas ku Tojaya, make keris eta keneh. Ari Tohjaya teh anak Ken Arok ti Ken Umang. Satuluyna cenah Tohjaya oge tiwas ku Ranggawuni, masih ku keris eta keneh. Ari Ranggawuni teh anak Anusapati….

Karajaan Tumapel ahirna ragrag ka turunan Tunggul Ametung ngaranna Kertanegara. Ku Kertanegara puseur dayeuh dipindahkeun ka Singasari, nepi ka ngaran karajaan Tumapel teh nelah karajaan Singasari. Di jaman Kertanagara Singasari ngalaman jaya, tapi ahirna tumpur. Rundayan Ken Arok dituluykeun ku Raden Wijaya nu ngadegkeun karajaan Majapait…. Cag! [] Mang Nanang