Kén Arok Raja Tumapel

Ilustrasi tina TEMPO.CO

Dina sejarah urang aya pelaku sejarah ngaranna Kén Arok, nu ngadegkeun karajaan Tumapel taun 1222 di Jawa Timur. Dongéng ngeunaan Kén Arok cenah dumasar kana pararaton. Nyaéta carita buhun samodél pantun.

Ceuk dina carita, Kén Arok téh basa keur orokna kungsi dipiceun ku indungna ka astana. Kapanggih ku jalma tukang babadog. Tuluy dirawatan, pédah ngarasa ahéng éta orok téh ngaluarkeun cahaya tina awakna. Ti leuleutik geus tembong watek goréngna. Pangpangna geus resep kana judi. Mangkat gedé kalakuanana teu euih-euih. Nepi ka dewasana manéhna jadi jalma buraong. Malah tungtungna mah katelah jadi tukang bobok, tukang tarok, tukang mukakeun anerok. Tur dipikagimir lantaran dianggap anak déwa.

Ku alpukahna brahmana ngaran Lohgawé, Kén Arok dititipkeun ka Tunggul Ametung sina babakti di Tumapel. Ari Tunggul Ametung téh Akuwu Tumapel. Nyaéta nu kawasa di Tumapel, mun ayeuna mah Kepala Pemerintah Daerah kawasna. Sanggeus Kén Arok dihiap ku Tunggul Ametung, rep wé tara aya riributan. Da puguh manéhna ulon-ulonna.

Kocap Tunggul Ametung téh boga pamajikan anyar nu ngora kénéh jeung geulis pisan, ngaranna Kén Dédés. Meunang maling ti kolotna hiji Pandita Budha nu keur tatapa. Kén Dédés tangtu waé kacida didama-damana ku Tunggul Ametung. Kageulisanana jadi kacapangan di Tumapel. Nu kasebut lalaki pasti ngarasa bogoh, sok sanajan ukur semet kahayang jeung lalamunan.

Kén Arok mireungeuh bidadari nu sakitu méncrangna, bati neureuyan ciduh. Sarua manéhna gé kawas lalaki séjén, resep, bogoh, ngan teu bisa majar kumaha. Iwal ti ngawawaas. Dina hiji poé waktu nyi putri lungsur tina karéta kancana samulih ti pelesiran, Kén Arok kapancénan mapag. Na atuh teu disangka-sangka, sinjang nu geulis nyingkab rada luhur, nepi ka oratna témbong. Teu sirikna ngagebur bakat ku éndah, kacirieun pisan ku Kén Arok.

Ti harita Kén Arok kapéngpéongan, beurang peuting kagendam ku nu méncrang. Komo sanggeus dibéjaan ku Lohgawé, yén éta téh ciri wanita naréswari. Nyaéta saha baé lalaki nu jadi salakina bakal jadi raja agung. Kén Arok beuki komo nyosok jero. Nya timbul niat goréngna rék ngarebut Kén Dédés ti salakina. Kajurung ku niat éta manéhna pesen keris ka Mpu Gandring keur maténi Tunggul Ametung.

Ceuk ujaring carita, ku keris jieunan Mpu Gandring nu can anggeus, Kén Arok maéhan Tunggul Ametung waktu keur saré jeung Kén Dédés. Lebah dieu timbul rupa-rupa sangkaan. Di antarana aya nu boga pikiran: boa Kén Dédés sailon jeung Kén Arok...Tapi nu puguh, Kén Arok tinekanan ngapimilik Kén Dédés jadi pamajikanana. Duka tah naha nu geulis léah ditikah atawa kapaksa.

Kén Arok tuluy ngangkat manéh jadi Akuwu Tumapel, ngaganti Tunggul Ametung. Euweuh nu wani ngahalangan puguh pada galimir. Sanggeus ajeg jadi Akuwu, Kén Arok nyerang ka karajaan Daha. Diparengkeunana téh perangna unggul, karajaan Daha taluk ka Tumapel. Teu kapalang, Kén Arok tuluy ngadegkeun karajaan Tumapel, sakalian jadi raja. Jujulukna Sri Ranggah Rajasa Sang Amurwabhumi.

Lima taun jadi raja, pamustunganana Kén Arok tiwas ditubles ku jalma titahan Anusapati. Ari Anusapati téh Anak Kén Dédés ti Tunggul Ametung. Jadi anak téré keur Kén Arok mah. Anusapati nyahoeun yén nu nelasan bapana téh Kén Arok, dibéjaan ku Kén Dédés. Cenah pakarang nu dipaké nublesna gé keris jieunan Mpu Gandring nu dipaké nelasan Tunggul Ametung. Ieu téh buah tina supata Mpu Gandring saméméh tiwas, waktu éta Mpu téh ditubles ku Ken Arok maké keris éta.

Ti Kén Dédés, Kén Arok boga anak opat. Ti nu ngora Kén Umang sarua opat. Jaga réréhan Kén Arok jeung Kén Dédés maranggung dina sejarah raja-raja Jawa. Kaasup Majapait nu kungsi ngawasa kapuloan Nusantara.... [] Mang Nanang