Ngarobah Rarangkén Per-An kana Ungkara Kecap Basa Sunda

Perumahan kaasup kecap anu dianggap can jadi basa Sunda, tapi hésé dirobahna. 
| sundaonline.com

Ieu pedaran téh diserat ku sastrawan kawentar, Tatang Sumarsono, basa simkuring (Endang GG) jadi wartawan Tabloid Galura, 1987-1997. Harita, taun 1995 katompérnakeun, anjeunna ngahaja ngabagikeun ieu pedaran (mangrupi lambaran potokopian) ka sakumna wartawan Galura. Ayeuna ku simkuring pedaranana dibagikeun deui ka balarea malah mandar aya mangpaatna. 

Dina basa Indonesia, rarangkén (imbuhan) per-an téh pohara produktifna. Réa pisan kecap anu bisa dirarangkenan ku per-an téh, malah saterusna mah aya anu geus jadi istilah baku, tur miboga harti  mandiri. Pikeun urang anu sok nulis dina basa Sunda, kecap anu maké rarangkén per-an téh sok jadi masalah: kumaha ngunikeunana. Mindeng pisan deuih, urang sok jadi kateug, lantaran hésé manggihan kecap sasaruanana.

Ieu mah minangka tarékah saheulaanan, saméméh aya palanggeran anu baku, kuring nyoba-nyoba nyusun papasingan kecap anu dina basa Indonesiana maké rarangkén per-an.

Rarangkén per-an dina basa Indonesia dirobah jadi rarangkén pa-an dina kecap Sundana, contona:

Perkumpulan à pakumpulan

Perkampungan à pakampungan

Perguruan à paguruan à paguron

Perilmuan à paélmuan

Perdukunan à padukunan

Pertukangan à patukangan

Perusahaan à pausahaan

Perlindungan à panangtayungan/panyalindungan

Perpustakaan à pabukuan à pabukon

Rarangkén per-an dina basa Indonesia dirobah ku kekecapan (istilah) anu geus nyampak dina basa Sunda, anu proses morfologisna rupa-rupa, contona:

Perjalanan à lalampahan

Persamaan à sasaruaan

Persaudaraan à duduluran

Perjudian à adu-aduan

Peringatan à pangéling-ngéling

Persahabatan à sosobatan

Perencanaan à rarancang

Pertukaran à tutukeuran

Perwakilan à wawakil

Perceraian à pepegatan

Pertengkaran à papaséaan

Perkalian à kakalian

Permintaan à paménta

Perundingan à rundingan

Peraturan à aturan

Pertalian à katalian

Perkataan à omongan

Persekongkolan à sapongkol

Perpanjangan à kapanjangan

Perdamaian à karépéh-rapihan

Persesuaian à kasaluyuan

Pertambahan à tambahna

Persaingan à silisaingan

Percampuran à pacampurna

Perbedaan à bédana

Perbendaharaan à kabeungharan

Pertolongan à pitulung

Pertumbuhan à tumuwuhna

Peribadatan à ibadah

Perjodohan à jodo

Percontohan à conto

Perkotaan à kota

Perburuan à tegal pamoroan

Persepakbolaan à dunya maen bal

Catetan:

Ieu parobahan téh tangtu bakal dumasar kana kalimahna, teu matok kudu kieu waé. Lian ti éta, kecap peringatan aya nu hésé dirobahna, contona dina ungkara kalimah: “Penjahat itu tidak menghiraukan tembakan peringatan.” Kecap témbakan peringatan téh geus jadi hiji istilah husus. Asa teu keuna lamun ku urang ditarjamahkeun témbakan pangéling-ngéling atawa témbakan ngélingan. Mun arék ogé témbakan ngingetan. Bisa jadi aya deui pertanyaan tuluyna, kumaha ari peringatan keras? “Pemain belakang Persebaya mendapat peringatan keras dari wasit.”

Urang pikiran wé ku saréréa. Ngan anu jelas mah, lamun éta kalimah rék disundakeun, wayahna kudu dirobah ungkarana.

Rarangkén per-an anu (urang anggap waé) geus ditampa dina wangun morfologis Sunda, contona:

Perhatian, malah sok dilemeskeun perhatosan

Pertanyaan

Perkawinan

Perjanjian --- perjangjian

Perjuangan --- perjoangan

Pertandingan

Perlawanan

Rarangkén per-an anu dianggap can jadi basa Sunda, tapi hésé ngarobahna, tur umumna mah geus jadi istilah husus, contona:

Pertanian

Perkebunan

Perburuan

Perumahan

Perkantoran

Pertanahan

Perpajakan

Perairan

Perdagangan

Perindustrian

Permajalahan

Pernaskahan

Persenyawaan

Persuratkabaran

Perkeretaapian

Rék kumaha urang dina nyanghareupan wangun kecap kawas kieu? Ceuk pamanggih kuring, geus waé urang tampa sagemblengna. Urang sawang tina sisi positifna, nyaéta basa Sunda sina ngabeungharan, sarta mampuh dipaké alat komunikasi dina jaman kiwari. []